Jazz nowoczesny i Instrumenty perkusyjne

Jazz nowoczesny

Jazz nowoczesny obejmuje kierunki powstałe po II wojnie światowej, od be bop, poprzez cool jazz, hard bop i free jazz po jazz-rocka zwanego także muzyką fusion.

Styl nowoorleański charakteryzował się zbiorową improwizacją, mocnym akcentowaniem pierwszej i trzeciej ćwierćnuty taktu. Typowy zespół składał się z sekcji rytmicznej (tuba basowa lub kontrabas, gitara lub banjo, perkusja: werbel, talerze, wielki bęben) oraz sekcji melodycznej (kornet lub trąbka, klarnet, puzon).

W epoce swingu powstają większe zespoły instrumentalne zwane big-bandami (m.in. orkiestry B. Goodmana, D. Ellingtona, G. Millera,, C. Basiego, W. Hermana), przewagę uzyskują partie aranżowane oraz solowe popisy na tle orkiestry, w aranżacji zarysowuje się podział na grupy instrumentalne saksofonów (klarnetów), trąbek, puzonów i sekcji rytmicznej.

Zrodzony w lokalach Harlemu be-bop (D. Gillespie, Ch. Parker) charakteryzował się wzmożoną ekspresją, rozszerzeniem improwizacji rozwijającej się w długie, porwane frazy, znacznym urozmaiceniem rytmiki.

W przeciwieństwie doń jazz cool czyli nie wyszukany, sięgający po konwencje muzyki profesjonalnej, np. barokowej. Kontynuacją be-bopu był bardziej odeń żywiołowy hard bop.

Free jazz (lata 60.) charakteryzuje się zastosowaniem harmoniki atonalnej, rozkładem miarowego rytmu, włączeniem elementów kultur wschodnich (J. Coltrane, O. Coleman, C. Taylor, E. Dolphy). Z połączenia jazzu i rocka, zastosowania w jazzie instrumentarium elektronicznego, powstał jazz rock-and-rollowy, muzyka fusion (pionierskie nagranie M. Davisa Bitches Brew z 1970).

Źródło https://www.bilety24.pl/koncert/mala-akademia-jazzu-elektronika-w-jazzie-34907?id=213055

 

Instrumenty perkusyjne o nieokreślonej wysokości dźwięku

Kastaniety używane w orkiestrze symfonicznej posiadają drewnianą płytkę w kształcie łyżki, która leży pomiędzy dwoma połowami miseczkowatych kastanietów i kończy się trzonkiem. Dzięki powstającej w ten sposób rączce łatwiej jest posługiwać się instrumentem. Czasem na jednej rączce połączone są ze sobą dwie pary kastanietów i wówczas sznur łączący zastępowany jest taśmą gumową, która dobrze rozdziela obie połowy kastanietów Trudne partie gra się w ten sposób, że rytm wystukuje się palcami na kastanietach umieszczonych na palcu środkowym i ułożonych na drugiej dłoni.

Bęben dwumembranowy jest to bęben dwustronny z drewnianym korpuse w kształcie dwóch nierównych połączonych podstawami ściętych stożków kołowych, zwany mirdang został podobno- jak mówi legenda wynaleziony przez samego Brahmę. W północnych rejonach Indii rozpowszechnione są tzw. tabla, para bębnów różnej wielkości i o różnym stroju; na większym bębnie zwężającym się ku górze, gra się prawą ręką, natomiast lewa ręka uderza w mniejszy, beczułkowaty bęben.Otwór korpusów tabla pokryty jest trzema warstwami skóry, przy czym spodnia warstwa pokrywa cały otwór, następna warstwa, naklejona na niej, ma w środku kolisty otwór. Taki sam otwór, ale większy, znajduje się w wierzchniej warstwie skóry. Na jej środku leży warstwa wilgotnej masy, uformowanej w pięć lub więcej koncentrycznych kółek, składającej się głównie ze sproszkowanego tlenku żelaza, pasty z mąki pszennej, sadzy i siarczku miedzi, która nadaje instrumentowi delikatne, przytłumione brzmienie. Mały bęben czyli werbel. Na małym bębnie gra się z reguły dwoma wąskimi pałeczkami z twardego drewna, uderzając w miejsce, w którym wydaje on najbardziej ostry dźwięk, tj. mniej więcej w jednej trzeciej średnicy. Obie pałeczki muszą spadać tuż obok siebie pod kątem około 75 stopni. Mały bęben leży przed grającym na stojaku, lub – w czasie marszu – grający zawiesza go sobie na pasku w ten sposób, by powierzchnie membran były skierowane ukośnie do góry. W muzyce współczesnej, przede wszystkim w jazzie, mały bęben uderzany jest także drucianymi pręcikami, tzw. miotełką. Czasami werble mają z tyłu membrany zamocowane struny, które drgają przy uderzaniu w bęben.

Bębenek baskijski czyli tamburyn ma metalową obręcz, a dźwięk wydobywa się przez uderzenie nim w prawą dłoń, łokieć lub kolano. Duży głośny dźwięk o charakterze tremola powstaje przez potrząsanie instrumentem (źródłem dźwięku są blaszki), zaś rodzaj krótkotrwałego, delikatnego tremolo uzyskuje się przez pocieranie membrany zwilżonym kciukiem. By zagrać miejsca rytmicznie trudne, tamburyn kładzie się na kolanach membraną w dół, lekko unosi łokcie i wystukuje czubkami palców na brzegu obręczy. W tym położeniu można także uzyskać efekt tremola poprzez szybko zmieniające się uderzenia. Bębenki kołatkowe. Instrumenty te są w połowie bębnami, a w połowie kołatkami. Przy szybkich obrotach tam i z powrotem kuleczki (z wosku, sznurka lub szkła) wirują i klekoczą uderzając w membranę.

Chiński t’ao-ku z pięcioma bębenkami był znany już 3000 lat temu. Drugi instrument pochodzi z Indii.Bębenki kołatkowe są w Azji bardzo rozpowszechnionymi zabawkami, a uliczni sprzedawcy przywołują nimi klientów. Talerze inaczej czynele, zostały użyte po raz pierwszy w 1779r.

Talerze wytwarzane są ze stopów brązu lub ze spiżu dzwonowego. Podczas uderzania trzyma się je, wsuwając cztery palce w pętlę skórzaną i przytrzymując tę pętlę kciukiem oraz palcem wskazującym, względnie opierając wyciągnięty kciuk o podkładkę filcową. Efektowne obracanie talerzy w jedną i drugą stronę ma uzasadnienie akustyczne, mianowicie możliwie najbardziej efektowne brzmienie. Gwałtowne przyciśnięcie do ciała grającego powoduje tłumienie talerzy. Są trzy rodzaje talerzy: tureckie, chińskie, które odznaczają się niższym dźwiękiem niż te pierwsze, oraz włoskie, produkowane także pojedynczo dla orkiestr jazzowych. Uderzenie talerzy często wyznacza punkty kulminacyjne w muzyce orkiestrowej. Perkusista trzyma talerze przed sobą i zderza je mocno w powietrzu. Znaną amerykańską firmą produkującą talerze dobrej klasy to „Zildjian”. Do gry na bębnach i talerzach używa się pałeczek i miotełek. Mamy dwa rodzaje pałek. Pierwsz u góry obciągnięta jest materiałem a druga ma zakończenie drewniane. Pałeczki są bardzo głośne natomiast miotełki są znacznie cichsze. Do gry zwłaszcza na dużych bębnach używa się pedałów mechanicznych z pałką obciągniętą filcem.

Kubańskie drewienka to krótkie drewienka, które nazywają się claves i pochodzą z Kuby. Jedną pałeczką uderza się o drugą uzyskując ostre stuki. Jedną pałeczkę trzyma się tak, by przestrzeń uformowana dłonią działała jak rezonans. Takie granie wydaje się proste, jednakże precyzyjne wykonanie skomplikowanych rytmów nie jest łatwe.

Grzechotki czyli inaczej marakasy to pary południowoamerykańskich grzechotek. Tradycyjnie wyrabia się je z tykwy, w której pobrzękują nasiona, lub żłobi w drewnie i napełnia kuleczkami.

Potrząsany tubus. Tubo jest metalowym walcem wypełnionym, jak marakasy, małymi kuleczkami. Podobnie też potrząsa się nim. Istnieją również małe tubo trzymane między palcami podczas gry na innym instrumencie. Cabaca czyli metalowa grzechotka jest południowoamerykańską grzechotką owiniętą łańcuchem metalowych kuleczek. Terkotka jest to instrument w którym przy kręceniu korbką drewniane koło zębate i drewniane języczki terkotki wydają głośny stukot. Beethowen w Zwycięstwie Wellingtona terkotką naśladował strzały z karabinu.